Jak pogoda wpływa na smog i jak się przed nim chronić?
Sezon grzewczy co roku staje się przyczynkiem do rozmowy o smogu i dyskusji o tym, w jaki sposób należy z nim walczyć. Dane są bowiem zatrważające. Przyjmuje się, że z jego powodu rocznie umiera w Polsce między około 45 tysięcy osób. To tak, jakby każdego roku z powierzchni ziemi znikało małe miasto. Smog przyczynia się m.in. do chorób układu oddechowego oraz chorób nowotworowych. Dlatego walka z nim stała się priorytetem i obowiązkiem dla gmin oraz samorządów w Polsce.
O co ten cały hałas?
Smog to zjawisko atmosferyczne charakteryzujące się ciężką, żółtą mgłą o gryzącym zapachu. Mamy z nim do czynienia przy dużym zanieczyszczeniu powietrza. Określenie powstało z połączenia fraz z angielskiego: smoke (dym) oraz fog (mgła).
Smog to mieszanina pyłów, tlenków azotu i siarki a także metali ciężkich takich jak rtęć czy ołów. Kiedy ich poziom przekracza dopuszczalne normy, mówimy o występowaniu smogu. Pomiar odbywa się wg sześciostopniowej skali (od bardzo złej do bardzo dobrej jakości powietrza). Poziom stężenia zanieczyszczeń monitorowany jest na bieżąco w stacjach umiejscowionych w całej Polsce.
Przyjmuje się, że najgorsze wyniki notuje się przede wszystkim na południu Polski. Normy potrafią być przekroczone na tamtym terenie nawet o 3000 proc. Takie stężenie zanieczyszczeń stanowi już realne zagrożenie nie tylko dla zdrowia, ale także dla życia mieszkańców tych terenów.
Trucizna z kotła i z komina
Według danych (m.in. Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami) głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza (a więc również smogu) w Polsce są przestarzałe instalacje grzewcze w domach jednorodzinnych oraz kamienicach. Mowa tu przede wszystkim o piecach tzw. “śmieciuchach” oraz o kominkach opalanych drewnem. Ich niska sprawność i bardzo wysoka emisyjność spalin powoduje uwalnianie do atmosfery bardzo toksycznych związków. A przyjmuje się, że obecnie niemal co drugie gospodarstwo domowe korzysta z ogrzewania na paliwo stałe.
Uważa się, że szkodliwe jest korzystanie zarówno z kotłów na paliwa stałe, jak i również z kominków. Spalanie drewna nie jest bowiem, jak się powszechnie uważa, ekologiczne. Spalanie drewna jest porównywalne ze spalaniem średniej jakości węgla! W obu przypadkach efektem spalania jest szczególnie niebezpieczny dla zdrowia benzo(a)piren – rakotwórczy związek chemiczny.
Kolejnym, niemniej ważnym źródłem smogu jest również transport drogowy. W Polsce największym problemem są auta stare, które emitują bardzo wysoki poziom spalin.
Gdy pogoda nie pomaga…
Okazuje się, że na smog ma wpływ nie tylko działalność człowieka (poprzez ogrzewanie czy transport drogowy) ale również warunki atmosferyczne. Pożywką dla smogu jest bezwietrzna pogoda oraz mgła. Oba zjawiska powodują, że smog może utrzymywać się w atmosferze przez długi czas. Ale nie tylko brak lub słaby wiatr wpływa na smog. Smog karmi się również wysoką temperaturą i wysokim poziomem nasłonecznienia lub odwrotnie – bardzo niską temperaturą, która powoduje potrzebę uruchomienia ogrzewania. Niekorzystny jest również długotrwały brak opadów.
Co robić, gdy poziom zanieczyszczenia powietrza przekracza dopuszczalne normy? Przede wszystkim należy pozamykać okna w domu, tak, aby do wnętrza dostało się jak najmniej szkodliwych związków. W miarę możliwości należy również unikać wychodzenia z domu (dotyczy to przede wszystkim dzieci, kobiet w ciąży oraz osób starszych) lub ograniczyć przebywanie na zewnątrz do minimum. Dobrym rozwiązaniem jest zakup maseczki antysmogowej, jednak warto zdecydować się na modele, które posiadają filtry powietrza. Dobrym rozwiązaniem jest również otoczenie się w domu lub w pracy roślinami które w naturalny sposób filtrują powietrze.
Smog i co dalej?
Proces walki ze zjawiskiem smogu będzie trwał latami, jednak ograniczenie występowania zanieczyszczeń w powietrzu jest możliwy. Dlatego też obecnie większość polskich miast prowadzi zakrojone na szeroką skalę działania mające zniwelować działanie smogu. Flagowym programem jest między innymi „Czyste powietrze” czyli program dążący do ograniczenia korzystania z kotłów tzw. starej generacji oraz tych na paliwo stałe na rzecz ekologicznych rozwiązań.
Co karmi smog?
- kotły węglowe i tzw. “śmieciuchy”
- opał niskiej jakości (muł węglowy, miał)
- spalanie śmieci i odpadów (np. tworzyw sztucznych)
Jak sprawdzić jakość powietrza?
Aktualny pomiar powietrza prowadzony i publikowany jest przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. Na bieżąco można sprawdzać poziom zanieczyszczenia środowiska na stronie http://powietrze.gios.gov.pl/ oraz na stworzonej aplikacji mobilnej (Jakość powietrza w Polsce).
WARTO WIEDZIEĆ:
- Pył zawieszony PM10 – pył absorbowany jest przez oskrzela oraz górne drogi oddechowe. Może powodować kaszel, trudności z oddychaniem, zaostrzenie dolegliwości alergicznych.
- Pył zawieszony PM2,5 – pył przenika do krwioobiegu, w dłuższej perspektywie może powodować choroby serca, zwiększa również ryzyko zachorowania na choroby nowotworowe (m.in. nowotwór płuc).
- Benzo(a)piren – jest to związek silnie rakotwórczy i bardzo niebezpieczny, ponieważ odkłada się w organizmie. Związek ten uwalniany jest głównie w wyniku spalania niskiej jakości węgla, drewna oraz śmieci.